آمار حيوان‌گزديدگي در كشور به ۴۹ هزار نفر رسيد | ۲۴ مرگ انساني بر اثر هاري در يك سال
رئيس مركز بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت گفت: حدود ۱۴۰۰ بيماري عفوني شناخته شده وجود دارد كه ۶۰ درصد آن‌ها از حيوان به انسان منتقل مي‌شوند.
به گزارش همشهري آنلاين، قباد مرادي رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت در نشست خبري با محوريت بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان نسبت به روند افزايشي و پيچيده انتقال بيماري‌هاي دامي به انسان هشدار داد و گفت: «حدود ۱۴۰۰ بيماري عفوني در دنيا شناخته شده كه نزديك به ۶۰ درصد آن‌ها قابليت انتقال از حيوان به انسان را دارند.
بيش از ۸۰ درصد بيماري‌هاي نوپديد ريشه در دام و حيوانات دارند
وي با اشاره به تجربه همه‌گيري‌هاي اخير اظهار داشت: در دوران پاندمي كرونا، بيماري‌هايي مانند آنفلوآنزاي پرندگان نيز شيوع يافتند كه حدود ۵۰ درصد منشأ دامي داشتند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد بيش از ۸۰ درصد بيماري‌هاي نوپديد طي ۴۰ سال گذشته نيز ريشه در دام و حيوانات دارند.
مرادي با بيان اينكه برخي از كشورها با تدوين برنامه‌هاي دقيق و اجراي سياست‌هاي پيشگيرانه موفق به كنترل اين بيماري‌ها شده‌اند، افزود: در بسياري از كشورهاي صنعتي، بيماري‌هايي مانند تب مالت يا سالك بسيار نادر است و گزارش چنداني از آن‌ها به چشم نمي‌خورد. اين موفقيت نتيجه مداخلات مشترك، منسجم و علمي بين نهادهاي مرتبط با سلامت انسان و دام است.
رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير بر اهميت همكاري ميان دستگاه‌هاي اجرايي مختلف، به‌ويژه وزارت جهاد كشاورزي، سازمان دامپزشكي، وزارت بهداشت و ساير نهادهاي مرتبط تأكيد كرد و گفت: براي كنترل مؤثر بيماري‌هاي مشترك انسان و دام، لازم است هر دستگاه وظايف خود را به‌درستي انجام داده و اقداماتش در چارچوب برنامه‌اي هماهنگ صورت گيرد. تنها در سايه اين همكاري‌هاست كه مي‌توان از بروز بحران‌هاي بهداشتي پيشگيري كرد.
وي در ادامه با اشاره به برخي موفقيت‌هاي نظام سلامت كشور افزود: از حدود ۲۵ تا ۲۶ سال گذشته، با اجراي گسترده واكسيناسيون، بيماري كزاز به شكل چشمگيري كنترل شده و عملاً شيوع آن به صفر رسيده است. اين تجربه موفق نشان مي‌دهد كه اقدامات منسجم مي‌تواند در مهار بسياري از بيماري‌هاي واگير مؤثر باشد.
مرادي با هشدار نسبت به تهديدات بالقوه بيماري‌هاي مشترك در اقليم ايران، گفت: با توجه به گستردگي فعاليت‌هاي دامداري، كشاورزي و تماس انساني با حيوانات در كشور، مقابله با اين بيماري‌ها بايد در اولويت سياست‌گذاري‌هاي سلامت ملي قرار گيرد.
رئيس مركز بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت گفت: حدود ۱۴۰۰ بيماري عفوني شناخته شده وجود دارد كه ۶۰ درصد آن‌ها از حيوان به انسان منتقل مي‌شوند.
۲ بيماري مهم مشترك بين انسان و دام در كشور
مرادي درباره بيماري‌هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان گفت: در حال حاضر دو بيماري مهم مشترك بين انسان و دام در كشور وجود دارد كه از نظر آماري وضعيت نگران‌كننده‌اي دارند. تنها در سال گذشته، ۱۹۷۲ مورد از يكي از اين بيماري‌ها در كشور ثبت شده است؛ آماري كه بيانگر شيوع بالاي بيماري‌هاي مشترك در ايران است.
مرادي با تأكيد بر اهميت مستندسازي موارد بيماري افزود: گزارش‌هايي كه ما در كشور ثبت مي‌كنيم معمولاً شامل موارد شناسايي‌شده، درمان‌شده و گزارش‌شده هستند؛ اين در حالي است كه ممكن است مواردي از بيماري وجود داشته باشد كه به دليل نبود سيستم ثبت دقيق، در آمار لحاظ نشده باشند.
وي ادامه داد: براي نمونه، در خصوص بيماري تب مالت، واكسيناسيون دام‌ها بسيار حياتي است، زيرا واكسن فقط به دام تزريق مي‌شود و براي انسان واكسن پيشگيرانه وجود ندارد و عدد دقيق واكسيناسيون انجام‌شده توسط سازمان دامپزشكي در حال حاضر مشخص نيست و بايد اين سازمان پاسخ دهد كه چه ميزان از دام‌ها تحت پوشش واكسن قرار گرفته‌اند.
مرادي درباره نحوه انتقال بيماري تب مالت توضيح داد: يكي از مهم‌ترين عوامل انتقال اين بيماري، مصرف لبنيات غيرپاستوريزه و آلوده است و دومين عامل مهم نيز تماس مستقيم با دام آلوده، به‌ويژه در زمان زايمان دام مبتلاست. ترشحات زايماني و حتي برخي ترشحات بدن دام مي‌توانند باعث انتقال بيماري به انسان شوند.
وي با تأكيد بر لزوم هوشياري در مواجهه با حيوانات گفت: علاوه بر مصرف لبنيات، تماس بدون محافظت با ترشحات دام بيمار نيز خطر بالايي براي انتقال بيماري دارد. اين موضوع به‌ويژه براي افرادي كه در دامداري‌ها يا مشاغل مرتبط با حيوانات فعاليت دارند، بسيار مهم است.
رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير خاطرنشان كرد: با توجه به ميزان بالاي تماس انساني با دام در كشور، تقويت پوشش واكسيناسيون دام‌ها و آموزش عمومي درباره راه‌هاي پيشگيري از بيماري‌هاي مشترك انسان و حيوان بايد در اولويت برنامه‌ريزي‌هاي بهداشتي قرار گيرد.
افزايش ۲۰ درصدي حيوان‌گزيدگي در كشور
وي گفت: در سال گذشته، تعداد كل موارد حيوان‌گزيدگي در كشور به ۴۹ هزار نفر رسيد كه نسبت به سال پيش از آن حدود ۲۰ درصد افزايش داشته است.
وي با اشاره به تنوع گونه‌هاي حيواني عامل گزش، ادامه داد: اين موارد شامل گزش توسط سگ، گربه، گرگ و ساير حيوانات است كه افراد پس از مراجعه به مراكز درمان پيشگيري از هاري، تحت مراقبت قرار گرفتند. در همين راستا، وزارت بهداشت موفق شد ۴۰۹ هزار نفر را در برابر هاري واكسينه كند.
مرادي افزود: معمولاً براي پيشگيري از هاري، سه نوبت واكسيناسيون انجام مي‌شود. اگر بخواهيم به‌طور تقريبي محاسبه كنيم، براي اين تعداد مراجعه، حدود يك ميليون و ۲۰۰ هزار دوز واكسن تزريق شده است. اين رقم معادل ۳.۶ ميليون يورو هزينه دارد كه همه اين هزينه‌ها از سوي نظام سلامت كشور پرداخت مي‌شود.
وي با بيان اينكه برخي موارد نياز به درمان‌هاي پيشرفته‌تر دارند، گفت: در مواردي كه گزش در ناحيه سر و صورت يا به‌صورت عميق باشد، يا همراه با خونريزي شديد باشد، تزريق سرم ضد هاري نيز انجام مي‌شود. هزينه هر نوبت تزريق سرم ممكن است تا ۵۰ يورو برسد و برآورد مي‌شود بين ۳۰ تا ۴۰ درصد مراجعه‌كنندگان به اين سرم نياز پيدا مي‌كنند.
رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير با اشاره به بار مالي بالاي مقابله با گزش‌هاي حيواني در كشور تصريح كرد: در بسياري از كشورهاي پيشرفته، حيوانات خانگي مانند سگ و گربه تنها در صورتي مجاز به نگهداري هستند كه به‌طور كامل واكسينه شده باشند. در اين كشورها، با كنترل كامل بيماري هاري در حيوانات اهلي و وحشي، عملاً چرخه انتقال بيماري متوقف شده است.
مرادي تأكيد كرد: ما نيازمند اقدامي جدي و ساختاريافته هستيم. در گام نخست بايد كنترل هاري در حيوانات اهلي، به‌ويژه سگ‌ها، در اولويت قرار گيرد. همچنين بايد اقدامات پيشگيرانه براي حيوانات وحشي مانند شغال، روباه و گرگ نيز اجرا شود؛ همان‌طور كه در كشورهاي توسعه‌يافته انجام مي‌شود.
گزش ۴۰۰ هزار نفر در سال به دليل گزش حيوانات خانگي مانند سگ و گربه
وي ادامه داد: واقعيت اين است كه آمار بيش از ۴۰۰ هزار نفر در سال كه به دليل گزش حيوانات خانگي مانند سگ و گربه نيازمند مراقبت پزشكي مي‌شوند، بسيار نگران‌كننده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد حدود ۹۵ درصد موارد حيوان‌گزيدگي توسط سگ و گربه اتفاق مي‌افتد و از اين ميزان، نزديك به ۸۰ درصد مربوط به سگ‌هاست.
مرادي افزود: از اين ۸۰ درصد، سهم بالايي مربوط به سگ‌هاي ولگرد و بخشي ديگر مربوط به سگ‌هاي صاحب‌دار است كه بسياري از آن‌ها واكسينه نشده‌اند. در مورد گربه‌ها نيز، بيشتر موارد گزش توسط گربه‌هاي خانگي رخ مي‌دهد. حتي پنجه كشيدن گربه مي‌تواند به دليل آغشته بودن به بزاق، خطر ابتلا به بيماري را به‌همراه داشته باشد؛ حتي اگر خونريزي ايجاد نشود، فرد بايد دوره كامل واكسيناسيون را طي كند.
وي با اشاره به همكاري وزارت بهداشت با سازمان دامپزشكي اظهار كرد: در حال حاضر هماهنگي‌هايي با دامپزشكي انجام شده تا بتوانيم ميزان ايمني حاصل از واكسيناسيون حيوانات به‌ويژه سگ‌هاي صاحب‌دار را بررسي كنيم. هدف اين است كه با كاهش گزش و كنترل بيماري در دام، هزينه‌هاي درمان انساني نيز كاهش يابد.
نقش مراكز پيشگيري و درمان در مقابله با بيماري‌هايي نظير هاري
مرادي با تأكيد بر اهميت نقش مراكز پيشگيري و درمان در مقابله با بيماري‌هايي نظير هاري، گفت: در مراكز درمان پيشگيري از هاري، پروتكل‌هاي مشخصي براي برخورد با انواع زخم ناشي از حيوان‌گزيدگي وجود دارد. اين پروتكل‌ها با زخم‌هاي معمولي متفاوت بوده و خدمات درماني در اين مراكز بايد با حساسيت ويژه انجام شود.
مرادي افزود: كشور جمهوري اسلامي ايران هزينه زيادي براي پيشگيري از بيماري‌هايي نظير هاري متحمل مي‌شود. در تمامي كشورها، چه توسعه‌يافته و چه در حال توسعه، بخشي از اين هزينه‌ها بر عهده صاحبان حيوانات خانگي است. در ايران نيز ضروري است سازوكار مشخصي براي مديريت بهداشتي نگهداري حيوانات خانگي تدوين شود.
چالش تأمين منابع دارويي و واكسن در كشور
وي با اشاره به چالش تأمين منابع دارويي و واكسن در كشور گفت: وقتي منابع محدود باشد، دولت بايد بين خريد واكسن‌هاي ضروري براي كودكان و واكسن‌هاي مربوط به حيوان‌گزيدگي اولويت‌بندي كند. نمي‌توان پذيرفت فردي كه ماهي چند ميليون تومان براي نگهداري حيوان خانگي هزينه مي‌كند، واكسيناسيون مربوط به آن را رايگان دريافت كند؛ اين مسئله نيازمند ضابطه‌مندي و تدوين مقررات بهداشتي است.
مرادي تصريح كرد: از منظر سلامت عمومي، نبايد هيچ خللي در پيشگيري از بيماري‌هاي مشترك بين انسان و حيوان ايجاد شود. اما اين به معناي آن نيست كه هزينه‌ها به‌صورت كامل بر دوش نظام سلامت كشور باشد. سازمان دامپزشكي و بخش خصوصي دامپزشكي بايد در اين حوزه فعال‌تر عمل كنند. حيوانات خانگي بايد داراي شناسنامه بهداشتي و برنامه واكسيناسيون باشند.
وي با اشاره به عملكرد نظام بهداشت در توزيع دارو و واكسن در كشور ادامه داد: ما به زنجيره سرماي ما در وزارت بهداشت براي نگهداري و توزيع واكسن اعتقاد داريم. حتي اگر به متخصصان بيماري‌هاي عفوني مراجعه كنيد، تأييد خواهند كرد كه زنجيره سرما در ۳۰ سال گذشته در ايران كارايي خود را اثبات كرده است.
رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير تأكيد كرد: هر نوع تماس آسيب‌زا با حيوانات اعم از گزش يا خراش بايد جدي گرفته شود. در حال حاضر، نزديك به ۷۰۰ واحد پيشگيري و درمان بيماري هاري در كشور فعال هستند كه خدمات واكسيناسيون و تزريق سرم را به‌صورت رايگان ارائه مي‌دهند. اين مراكز طبق دستورالعمل‌ها و پروتكل‌هاي وزارت بهداشت، اقدامات درماني لازم را انجام مي‌دهند.
مرادي نسبت به رشد آمار حيوان‌گزيدگي هشدار داد: لزوم بر تجديد در سياست‌هاي سلامت‌محور در حوزه حيوانات خانگي و مشاركت مؤثرتر دامپزشكي در كنترل بيماري‌هاي قابل انتقال از حيوان به انسان تأكيد كرد.
مرادي با اشاره به سياست جهاني كنترل هاري اظهار كرد: بسياري از كشورهايي كه موفق به كنترل بيماري هاري شده‌اند، ديگر نيازي به تزريق واكسن هاري براي انسان نمي‌بينند. اين به دليل آن است كه زنجيره انتقال ويروس در آن كشورها با واكسيناسيون هدفمند و برنامه‌ريزي‌شده، قطع شده است.
وي گفت: در برخي نقاط، به‌دليل فراهم نبودن خدمات وزارت بهداشت يا نداشتن دسترسي به زنجيره واكسن، تزريق‌ها ممكن است به‌موقع انجام نشود. در عين حال، كشور ما نيز به دليل محدوديت منابع دارويي و مالي ناچار به اولويت‌بندي در واكسيناسيون است. اين سياست هم‌اكنون مورد بررسي قرار دارد.
۲۴ مورد مرگ انساني بر اثر هاري در كشور
مرادي افزود: در سال گذشته، متأسفانه ۲۴ مورد مرگ انساني بر اثر هاري در كشور گزارش شد كه عددي بالاست و بايد با جديت كاهش يابد. سازمان جهاني بهداشت هدف حذف موارد انساني هاري تا سال ۲۰۳۰ را تعيين كرده است و تعريف اين هدف به گونه‌اي است كه حتي اگر ويروس هاري در محيط وجود داشته باشد، ديگر موردي از مرگ انساني ناشي از گزش سگ گزارش نشود.
وي ادامه داد: در حال حاضر، بسياري از كشورها به اين هدف نزديك شده‌اند، اما برخي كشورها به دليل محدوديت‌هاي ساختاري و تعامل پايين ميان نهادها، همچنان با چالش مواجه هستند. اين در حالي است كه در ايران نيز بايد به سمت تحقق اين هدف حركت كنيم.
سال گذشته ۱۹۷۲ مورد تب مالت در كشور گزارش شد
در ادامه نشست محمد زينعلي رئيس مركز اداره بيماري‌هاي زئونوس با اشاره به برنامه‌ريزي‌هاي در حال انجام گفت: هفته آينده كميته كشوري هاري برگزار خواهد شد و هدف ما اين است كه طي پنج سال آينده به حداقل سطح ممكن از نظر موارد انساني برسيم. تحقق اين هدف، نيازمند برنامه‌ريزي دقيق و همكاري فرابخشي است.
وي با تأكيد بر هزينه‌هاي سنگين مقابله با هاري اظهار كرد: يكي از مهم‌ترين هزينه‌هايي كه بايد در اين مسير تأمين شود، مربوط به افزايش پوشش واكسيناسيون سگ‌ها، به‌ويژه سگ‌هاي ولگرد است. اميدواريم با حمايت شوراي سلامت و امنيت غذايي كشور، در جلسات آينده به جمع‌بندي‌هايي براي اجراي مؤثرتر اين برنامه برسيم.
زينعلي در بخش ديگري از سخنان خود در پاسخ به سوالي درباره بيماري تب مالت نيز گفت: سال گذشته ۱۹۷۲ مورد تب مالت در كشور گزارش شد كه نشان‌دهنده تداوم تهديد بيماري‌هاي مشترك بين انسان و دام است و نيازمند توجه بيشتر در زمينه پيشگيري، آموزش و كنترل زنجيره‌هاي انتقال است.
تزريق ۳۵ ميليون دوز دوز واكسن دامي در كشور
زينعلي در مورد اقدامات انجام‌شده در راستاي كنترل بيماري‌هاي مشترك انسان و دام، گفت: به صورت ميانگين سالانه حدود ۱۲ ميليون دوز واكسن دامي در كشور تزريق مي‌شد، اما اكنون طبق تعهد جديد، اين ميزان به حدود ۳۵ ميليون دوز افزايش يافته است.
وي گفت: اين افزايش بر اساس توافق و هماهنگي ميان سازمان دامپزشكي و مؤسسه سرم‌سازي رازي انجام شده و هدف آن، افزايش پوشش واكسيناسيون دام‌ها به منظور كاهش موارد انساني ابتلا به بيماري‌هاي مشترك است.
زينعلي ادامه داد: اطلاعات مربوط به اين تعهد را به نقل از همكاران دامپزشكي مطرح مي‌كنم و بهتر است جزئيات آن از سوي مسئولان اين حوزه ارائه شود. اما اصل موضوع آن است كه افزايش واكسيناسيون دام‌ها، يكي از مؤثرترين راهكارها براي كاهش بيماري‌هاي مشترك در انسان‌هاست.
وي با اشاره به اثربخشي واكسن‌هاي توليد داخل گفت: برخي از واكسن‌ها از خارج كشور وارد مي‌شدند و برخي نيز توليد داخلي هستند. مؤسسه‌هاي توليد واكسن موظف‌اند قبل از توزيع، آزمايش‌هاي ايمني و اثربخشي را انجام دهند تا اطمينان حاصل شود كه واكسن‌ها پاسخگوي نياز و مؤثر هستند.
زينعلي تصريح كرد: ما بارها در جلسات تخصصي، تأكيد كرده‌ايم كه بدون واكسيناسيون مؤثر نمي‌توان از شيوع بيماري‌ها جلوگيري كرد. نمونه آن را مي‌توان در بيماري فلج اطفال مشاهده كرد كه ۴۰ تا ۵۰ سال پيش با واكسيناسيون گسترده تحت كنترل قرار گرفت.
آمار بالاي موارد انساني ابتلا به بيماري‌هايي مانند تب مالت
وي با بيان اينكه در حال حاضر آمار بالاي موارد انساني ابتلا به بيماري‌هايي مانند تب مالت، زنگ هشداري براي پوشش ناكافي واكسيناسيون دام‌هاست، افزود: آماري مانند ۱۹ هزار مورد ابتلاي انساني به وضوح نشان مي‌دهد كه يا پوشش واكسيناسيون كامل نبوده، يا اثربخشي واكسن‌ها نياز به بررسي دارد. البته اين مسئوليت در حوزه دامپزشكي است و ما تنها مي‌توانيم از منظر بهداشت انساني به آن نگاه كنيم.
زينعلي افزود: انتظار مي‌رود با تعهد جديد سازمان دامپزشكي و توليد ۳۵ ميليون دوز واكسن توسط مؤسسه رازي، شاهد ارتقاي قابل‌توجهي در پوشش واكسيناسيون دام‌ها باشيم كه در نهايت منجر به كاهش چشمگير موارد انساني ابتلا به بيماري‌هاي مشترك خواهد شد.
بيشترين موارد ابتلا بهتب كريمه كنگو در سيستان و بلوچستان
مرادي با اشاره به خطرات بيماري تب كريمه كنگو، گفت: بيشترين موارد ابتلا در كشور طي سال گذشته از استان سيستان و بلوچستان گزارش شده كه شرايط اقليمي و زيست‌محيطي خاص اين منطقه در افزايش موارد نقش داشته است.
وي اظهار كرد: اين بيماري يكي از بيماري‌هاي مشترك انسان و دام است. اگرچه در دام‌هايي مانند گوسفند معمولاً بدون علامت يا با علائم خفيف بروز مي‌كند، اما در انسان مي‌تواند به‌شدت خطرناك باشد و با تب، خونريزي و علائم شديد همراه شود. در صورت عدم درمان، نرخ مرگ‌ومير بيماري بين ۳۰ تا ۵۰ درصد برآورد مي‌شود.
مرادي ادامه داد: ابتلا به تب كريمه كنگو مي‌تواند در همه مناطق كشور رخ دهد، اما مناطقي كه دام در فضاي باز نگهداري مي‌شود يا تماس مستقيم با كنه‌هاي آلوده رايج است، بيشتر در معرض خطر قرار دارند. براي پيشگيري از شيوع اين بيماري، نگهداري بهداشتي دام‌ها اهميت بالايي دارد.
وي تأكيد كرد: بخشي از مسئوليت پيشگيري متوجه دامداران است كه بايد اصول بهداشتي را در پرورش و نگهداري دام‌ها رعايت كنند. بخش ديگر نيز به سازمان دامپزشكي مربوط مي‌شود كه وظيفه كنترل و نظارت بر سلامت دام‌ها را بر عهده دارد. در كنار آن، مردم هم بايد از تماس مستقيم با دام يا گوشت تازه بدون رعايت اصول بهداشتي خودداري كنند.
رئيس مركز مديريت بيماري‌هاي واگير در پايان با اشاره به اهميت اقدامات بين‌بخشي براي كنترل تب كريمه كنگو، افزود: اگر همه دستگاه‌ها و مردم در كنار هم اصول بهداشتي را رعايت كنند، اين بيماري كاملاً قابل كنترل است. تجربه سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد كه با مراقبت كافي، مي‌توان ميزان ابتلا را به‌طور چشمگيري كاهش داد.
برچسب: ،